Kamis, 23 Mei 2013

PIDARTA RAHINA GALUNGAN LAN KUNINGAN



NYANGGRA RAHINA
GALUNGAN LAN KUNINGAN

Om Swastyastu
Om Awighnam astu nama sidham
Kaping ajeng Ida pandita sane banget  suciang titiang, para manggala adat lan praja sane manggalayang titiang, ida dane para sameton sane sih tresnain titiang.
Mawit sangkaning asung kherta waranugraha Ida Sang Hyang Widhi Wasa, kandugi raris sang sida mapupul ring genahe puniki mawastu sida manemokang sane mawaste rahayu lan rahajeng.
Ida dane para sameton sane kusumayang titiang, rumasa bagia pisan titiang ring galahe sane becik puniki sida raris masadu ajeng, tatujonnyane gumanti jagi iring titiang mahbahang indik rahinan galungan lan kuningan. Sakewanten sadurung titiang nguningang indik pula pali rahinan galungan lan kuningan, titiang tunas geng rna sinampura yening wenten atur-atur titiang sane tan manut ring sajeroning arsa ida dane para sameton sareng sami. Santukan titiang boya ja sampun uning ring daging-daging agama, taler titiang boya ja menggurui ida dane para sameton sareng sami, sakewanten titiang jagi mautsaha tur negarang mahbahang indik daging nyanggra rahina galungan lan kuningan. Sane jagi bahbahang titiang, inggih punika:
1.      Tatujon ngadayang pangebaktian rahina galungan lan kuningan
2.      Runtutan pemargin rahina galungan lan kuningan.
Ida dane parasameton sane banget kusumayang titiang, yening rereh artos galungane punika wantah patingetan rahina kamolihan dharma kalawan adharma. Dharma inggih punika kabecikan, ikang adnyana sandi galang apadang, ngelawan adharma inggih punika kajelekan, sarwa byaparaning idep.
Yan mungguing tatujon ngelaksanayang rahina galungan lan kuningan inggih ngawentenang pebaktian ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, ring para leluhur minakadi para pitara pitari, para dewatan iragane sareng sami, pamekas ngadayang patingetan rahina kamolihan dharma kalawan adharma. Rahina galungan rauhnyane punika nangken 6 sasih inggih punika nuju buda kliwon wuku dungulan.
            Ida dane para sameton sane banget wangiang titiang, sane mangkin titiang jagi uningang indik runtutan pula pali rahina galungan lan kuningan.
1.      Sane kapertama ngawit saking rahina saniscara kliwon wuku wariga. Rahina saniscara kliwon sane kasengguh tumpek wariga (panguduh, pengatag, pengarah). Ring rahina puniki tedun Ida Sang Hyang Sangkara sane ngicen kerahayuan urip lan sarwa tetanduran. Ida punika miara mangda tetandurane subur turmaning tan keni penyakit. Ritatkala ngaturang pasembahan ring sarwa tetanduran, raose asapuniki “dadong-dadong,I kaki jumah, I cang mapengarah buin selae (25) dina galungan, apang mabuah nged. Teka nged, nged, nged!. Ring rahina tumpek wariga punika para petani patut ngaturang upakara pasembahan banten marupa : peras, tulang sesayut, tumpeng, bubur gender, tumpeng agung, panyeneng, tatebus lan wewangian. Upakara inuncap kedagingin antuk iwak marupa guling bawi utawi guling bebek. Sakewanten upakara sane kaanggen olih para petani kadagingin antuk sasayut cakra geni, dupa arum, sami katatab tur kadasarin antuk manah sane suci bersih.
2.      Selanturnyane  ring rahina Wrespati wage wuku sungsang, kasengguh pasugihan jawa. Ring rahina puniki iraga patut ngaturang pasucian lan pabersihan bhuana agung ring sanggah pamerajan, ring pura-pura kasarengin parerebuan, pangresikan lan wangi-wangian, santukan ida bhatara lan dewa pitara sami tedun ke jagat madya-pada.
3.      Ring rahina Sukra kliwon kasengguh sugihan bali. Ring rahina puniki patut nglaksanayang upacara pamrayastista tur matirta palukatan pabersihan bhuana alit jagi nyanggra rahina galungan lan kuningan.
4.      Ring rahina Redite pahing kasengguh panyekeban, inggih punika rahina tedunnyane Sang Hyang Kala Tiga Wisesa (kala tiganing galungan) ngerereh amangan lan inuman ring wawengkon jadma ring jagate puniki. Punika mawinan jadmane patut anyekung ikang adnyana nirmala mangda tan kaliput olih bhuta galungan utaminnya ring rasa bregedegan. ring rahina punika iraga patut ngawas raga santukan sang hyang kala tiga sampun tedun gumanti ngurabeda iriki ring jagate.
5.      Ring rahina Soma pon dungulan kasengguh panyajaan galungan, inggih punika rahina tedunnyane Sang Hyang Bhuta Dungulan ( sang kala dungulan) iraga sareng sami patut mautsaha mangda saje-saje utawi jati-jati kukuh ring raga mangdena sida lepas ring gegodan sang kala dungulan. Ring rahina puniki iraga taler mangda becik-becik makta papineh, wicara, miwah laksana mangda tan keni goda olih sang bhuta dungulan.
6.      Ring rahina Anggara wage wuku dungulan kasengguh penampahan, inggih punika rahina tedunnyane sang bhuta amangkurat sane mautsaha jagi ngoda bhuana agung lan bhuana alit. Ring rahina puniki umat hindune nglaksanayang acara matetampahan, melelawaran minakadi bawi, ayam,miwah sane lian-lianan, olahannyane kaanggen nyanggra rahinan galungan. Ritatkala sandikala patut ngelaksanayang bhuta yadnya antuk ngaturang segehan warna ring pakarangan paumahan, ring natar parahyangan, sanggah pamerajan miwah ring ajeng lawangan.  Segehan mancawarna katur ring sang hyang kala tiganing galungan tatujone wantah nunas tuntunan mangda tan keni gegodan-gegodan saking sang kala tiga. Ring rahina puniki malih sampun sida kapastikayang paridabdab nyangra rahina galungan, santukan ring rahina galungan punika sang hyang kala sane mamurti punika awinan kakaryanang caru lan abyakala mangda tan ngrudeg ring jagate. Selanturnya seosan ring ngaturang pasegehan patut taler para umate sareng sami nanceb penjor. Penjor punkika wantah lambang gunung semeru utawi gunung agung sane setate ngicen kasukertan jagat. Pasembahan penjor ritatkala punika boya ja ngutamayang keasrian kewanten nanging sane pinih utama wenten kaitannya ring upacara galungan. Ring penjore punika akeh kacingak pala gantung pala bungkah inggih punika wenten padi, jagung, kelapa, muah sane lian-lianan, wenten sampian, gantung-gantung jangkep antuk porosannyane manados simbul kawentenan Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane maprabawa Tri murti (Brahma, Wisnu, Siwa). Penjore punika wau dados kacabut sawusan buda kliwon Pahang sane lumbrah kaucapang “Buda Kliwon Pegat Wakan”, santukan ring rahina punika sampun wusan bebratane laminipun abulan pitung rahina (=42 hari). Kruna pegat wakan artos ipun pegat, warah utawi meneng. Sane kaartiang ring rahina suci puniki marep ring para mahamuni, sarjana sujana, lan jadmane sane becik nglaksanayang mona brata. Mona brata madue tatujon anggen manunggilang bayu idup sane wenten ring padewekan iraga sareng sami. Umat hindune patut ngaturang pasembahan upakara marupa banten sarwa pawitra canang wangi-wangian, sesayut dirgayusa, panyeneng tatebus maprayascita jangkep upakara sane lianan. Upakara inucap katur ring Ida Sang Hyang Maha Wisesa lan para Dewata-Dewati, Bhatara-Bhatari ngelungsur panugrahan kadirgayusan bhuana agung lan bhuana alit. Ritatkala ngaturang pasembahan taler kadagingin antuk sarana asep, dupa sane harum, menyan astanggi, saha karuntutin antuk pikayunan sane suci nirmala tan pata leteh.
7.      Ring rahina buda kliwon wuku dungulan punika kasungguh rahina galungan. Ring rahina buda kliwon dungulan puniki kawastanin rahina pujawali lan payogan Sang Hyang Dharma. Umat hindune ngelaksanayang pabaktian ring genah-genah suci inggih punika ring sanggah pamerajan, pura kawitan, lan pura khayangan jagat sane lianan manut ring sradha soang –soang. Seosan ring nglaksanayang pebaktian umat hindune taler patut nglaksanayang tapa, brata, yoga, lan semadi. Tatujonnyane wantah nglungsur utawi nunas majeng ring sang hyang dharma pabersihan lan pasucian lahir lan batin, saha ngicalang sekancan gegodan-gegodan sane leteh sane wenten ring pakedepan iraga sareng sami. Pabaktian taler kalaksanayang majeng ring para leluhur, para pitara-pitari atawi dewa hyang tatujone nunas tuntunan sane becik. Ritatkalaning galungan umat hindune patut ngaturang rasa pangastiti pakayun lan ngaturang maha suksmaning idep angayu bagia majeng ring ida sang hyang widhi wasa sane sampun ngawentenang jagate puniki. Manut lontar sundari gama kasinahang ring para umate mangdena tetep nglaksanayang “den prayatan anyekung dnjana nirmala, lamakana tan kasurupan” suksmane iraga dados manusa tan mari kukuh ring sajeroning kayun mangda tan kagoda olih para bhuta tiga ( keletehan-keletehan hati). Manut lontar jaya kusunu kasinahang ring rahina galungan punika ida sang hyang widhi wasa tedun ring jagate ngicenin waranugraha sane marupa kekuatan lan kasucian pikenohnyane wantah nyiatin adharma lan ngukuhang dharma tur ngicalang leteh-letuh sane wenten ring kayun para umate.
8.      Ring rahina Wrespati umanis wuku dungulan kasengguh manis galungan, ring rahina puniki umat hindune sareng sami maboga yadnya sesa inggih punika waranugraha saking guru sejati (Sang Hyang Widhi Wasa), saha nglaksanayang pasucian lan pabaktian ring jro, puri, griya soang-soang. Risampune puput ngelanturang antuk medhrama santih (silaturahmi) sareng kulawarga ngelantur ngastitiang mangda sareng sami manemu rahayu lan rahajeng.
9.      Ring rahina Redite wage wuku kuningan kasengguh rahina ulihan, ring rahina puniki umat hindune madue sradha ring para dewa lan roh suci leluhur mawali ka payogannyane soang-soang. Umat hindune patut nglaksanaayang pasembahan majeng ring ida para dewa duaning sampun ngicen waranugraha umur panjang ring iraga sareng sami. Pamujan lan pasembahan rahinane puniki madue tatujon ngaturang rasa bakti tur ngaturang parama suksma majeng ring para dewata-dewati.
10. Rahina Soma kliwon wuku kuningan kasengguh rahina pamacekan agung atawi soma pamacekan agung. Ring rahina puniki umat hindu ngelaksanayang persembahyangan majeng ring sang buta galungan mangda sang buta mewali lan nenten ngoda umate ring jagate. Tatujonnyane wantah nyomiahang sang buta galungan makamiwah kawisesan-kawisesannyane. Upacara puniki kalumrah kalaksanayang ritatkala sandikala.
11. Ring rahina Buda pahing wuku kuningan, Ring rahina puniki kasengguh puja wali ida bhatara wisnu. Umat hindune sapatutnyane ngelaksanayang persembahyangan ring genah-genah sane suci, ngelungsung wara nugrahan ida marupa kesutreptian jagat maka miwah sedaging-dagingnyane.
12. Ring rahina Sukra wage kuningan kasengguh panampahan kuningan. Ring rahina puniki umat hindune ngelaksanayang parikrama nyagayang dewek jagi nyanggra rahina kuningan, antuk ngelaksanayang brata mangdena pikayunane sida lepas saking gegodan-gegodan sane leteh.
13. Rahina saniscara kliwon wuku kuningan kasengguh rahina kuningan utawi sane sampun ketah kebaos tumpek kuningan. Rahina kunigan rauh nyane punika nangken 6 sasih utawi 210 hari, inggih punika rahina saniscara kliwon wuku kuningan utawi dasa dina risampun rahina galungan. Ring rahina puniki umat hindune madue pangega rahina mewali tedunnyane para dewa saha kairing olih para leluhur jagi masuci laksane tur ngupasaksinin pasembahan umate. Ring rahina kuningan puniki umat hindune sepatutnya ngaturang pasembahan nasi kuning sane dados lambang kemakmuran lan tresna asih antuk anugrah Hyang Widhi ring umate sami. Ring genah-genah pamujan lan genah-genah suci sane siosan kapasang tamyang, gegantungan, miwah sane siosan. Maka sami punika kaanggen simbul kemakmuran lan kemenangan. Ritatkala rahina kuningan pamujane mangdena sampun puput ring tengae tepet, kerana manut pangegan umat hindune risampun tengai tepet para dewa lan para lelehur sampun mawali ka parahyangannyane soang-soang.

Inggih wantah sekadi asapunika sane prasida atur uningayang titiang indik paridabdab nyanggra rahina galungan lan kunigan, manawi wenten sane tan manut ring arsa titiang nunas gung rna sinampura, maka pamuntat atur titiang, titiang puputang antuk parama santih. “Plecing kangkung mesambel sera, kirang langkung titiang nunas pengampura”.

Om santih, santih, santih, Om
Suksma

0 komentar:

Posting Komentar