NYANGGRA
RAHINA
GALUNGAN
LAN KUNINGAN
Om Swastyastu
Om
Awighnam astu nama sidham
Kaping ajeng Ida
pandita sane banget suciang titiang,
para manggala adat lan praja sane manggalayang titiang, ida dane para sameton
sane sih tresnain titiang.
Mawit sangkaning asung
kherta waranugraha Ida Sang Hyang Widhi Wasa, kandugi raris sang sida mapupul
ring genahe puniki mawastu sida manemokang sane mawaste rahayu lan rahajeng.
Ida
dane para sameton sane kusumayang titiang, rumasa bagia pisan titiang ring
galahe sane becik puniki sida raris masadu ajeng, tatujonnyane gumanti jagi
iring titiang mahbahang indik rahinan galungan lan kuningan. Sakewanten
sadurung titiang nguningang indik pula pali rahinan galungan lan kuningan,
titiang tunas geng rna sinampura yening wenten atur-atur titiang sane tan manut
ring sajeroning arsa ida dane para sameton sareng sami. Santukan titiang boya
ja sampun uning ring daging-daging agama, taler titiang boya ja menggurui ida
dane para sameton sareng sami, sakewanten titiang jagi mautsaha tur negarang
mahbahang indik daging nyanggra rahina galungan lan kuningan. Sane jagi
bahbahang titiang, inggih punika:
1. Tatujon
ngadayang pangebaktian rahina galungan lan kuningan
2. Runtutan
pemargin rahina galungan lan kuningan.
Ida
dane parasameton sane banget kusumayang titiang, yening rereh artos galungane
punika wantah patingetan rahina kamolihan dharma kalawan adharma. Dharma inggih
punika kabecikan, ikang adnyana sandi galang apadang, ngelawan adharma inggih
punika kajelekan, sarwa byaparaning idep.
Yan
mungguing tatujon ngelaksanayang rahina galungan lan kuningan inggih
ngawentenang pebaktian ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, ring para leluhur
minakadi para pitara pitari, para dewatan iragane sareng sami, pamekas
ngadayang patingetan rahina kamolihan dharma kalawan adharma. Rahina galungan
rauhnyane punika nangken 6 sasih inggih punika nuju buda kliwon wuku dungulan.
Ida dane para sameton sane banget
wangiang titiang, sane mangkin titiang jagi uningang indik runtutan pula pali
rahina galungan lan kuningan.
1. Sane
kapertama ngawit saking rahina saniscara kliwon wuku wariga. Rahina saniscara
kliwon sane kasengguh tumpek wariga (panguduh, pengatag, pengarah). Ring rahina
puniki tedun Ida Sang Hyang Sangkara sane ngicen kerahayuan urip lan sarwa
tetanduran. Ida punika miara mangda tetandurane subur turmaning tan keni
penyakit. Ritatkala ngaturang pasembahan ring sarwa tetanduran, raose asapuniki
“dadong-dadong,I kaki jumah, I cang mapengarah buin selae (25) dina galungan,
apang mabuah nged. Teka nged, nged, nged!. Ring rahina tumpek wariga punika
para petani patut ngaturang upakara pasembahan banten marupa : peras, tulang
sesayut, tumpeng, bubur gender, tumpeng agung, panyeneng, tatebus lan
wewangian. Upakara inuncap kedagingin antuk iwak marupa guling bawi utawi
guling bebek. Sakewanten upakara sane kaanggen olih para petani kadagingin
antuk sasayut cakra geni, dupa arum, sami katatab tur kadasarin antuk manah
sane suci bersih.
2. Selanturnyane ring rahina Wrespati wage wuku sungsang,
kasengguh pasugihan jawa. Ring rahina puniki iraga patut ngaturang pasucian lan
pabersihan bhuana agung ring sanggah pamerajan, ring pura-pura kasarengin
parerebuan, pangresikan lan wangi-wangian, santukan ida bhatara lan dewa pitara
sami tedun ke jagat madya-pada.
3. Ring
rahina Sukra kliwon kasengguh sugihan bali. Ring rahina puniki patut
nglaksanayang upacara pamrayastista tur matirta palukatan pabersihan bhuana
alit jagi nyanggra rahina galungan lan kuningan.
4. Ring
rahina Redite pahing kasengguh panyekeban, inggih punika rahina tedunnyane Sang
Hyang Kala Tiga Wisesa (kala tiganing galungan) ngerereh amangan lan inuman
ring wawengkon jadma ring jagate puniki. Punika mawinan jadmane patut anyekung
ikang adnyana nirmala mangda tan kaliput olih bhuta galungan utaminnya ring
rasa bregedegan. ring rahina punika iraga patut ngawas raga santukan sang hyang
kala tiga sampun tedun gumanti ngurabeda iriki ring jagate.
5. Ring
rahina Soma pon dungulan kasengguh panyajaan galungan, inggih punika rahina
tedunnyane Sang Hyang Bhuta Dungulan ( sang kala dungulan) iraga sareng sami
patut mautsaha mangda saje-saje utawi jati-jati kukuh ring raga mangdena sida
lepas ring gegodan sang kala dungulan. Ring rahina puniki iraga taler mangda
becik-becik makta papineh, wicara, miwah laksana mangda tan keni goda olih sang
bhuta dungulan.
6. Ring
rahina Anggara wage wuku dungulan kasengguh penampahan, inggih punika rahina
tedunnyane sang bhuta amangkurat sane mautsaha jagi ngoda bhuana agung lan
bhuana alit. Ring rahina puniki umat hindune nglaksanayang acara matetampahan,
melelawaran minakadi bawi, ayam,miwah sane lian-lianan, olahannyane kaanggen
nyanggra rahinan galungan. Ritatkala sandikala patut ngelaksanayang bhuta
yadnya antuk ngaturang segehan warna ring pakarangan paumahan, ring natar
parahyangan, sanggah pamerajan miwah ring ajeng lawangan. Segehan mancawarna katur ring sang hyang kala
tiganing galungan tatujone wantah nunas tuntunan mangda tan keni gegodan-gegodan
saking sang kala tiga. Ring rahina puniki malih sampun sida kapastikayang paridabdab
nyangra rahina galungan, santukan ring rahina galungan punika sang hyang kala
sane mamurti punika awinan kakaryanang caru lan abyakala mangda tan ngrudeg
ring jagate. Selanturnya seosan ring ngaturang pasegehan patut taler para umate
sareng sami nanceb penjor. Penjor punkika wantah lambang gunung semeru utawi
gunung agung sane setate ngicen kasukertan jagat. Pasembahan penjor ritatkala
punika boya ja ngutamayang keasrian kewanten nanging sane pinih utama wenten
kaitannya ring upacara galungan. Ring penjore punika akeh kacingak pala gantung
pala bungkah inggih punika wenten padi, jagung, kelapa, muah sane lian-lianan,
wenten sampian, gantung-gantung jangkep antuk porosannyane manados simbul
kawentenan Ida Sang Hyang Widhi Wasa sane maprabawa Tri murti (Brahma, Wisnu,
Siwa). Penjore punika wau dados kacabut sawusan buda kliwon Pahang sane lumbrah
kaucapang “Buda Kliwon Pegat Wakan”, santukan ring rahina punika sampun wusan
bebratane laminipun abulan pitung rahina (=42 hari). Kruna pegat wakan artos
ipun pegat, warah utawi meneng. Sane kaartiang ring rahina suci puniki marep
ring para mahamuni, sarjana sujana, lan jadmane sane becik nglaksanayang mona
brata. Mona brata madue tatujon anggen manunggilang bayu idup sane wenten ring
padewekan iraga sareng sami. Umat hindune patut ngaturang pasembahan upakara
marupa banten sarwa pawitra canang wangi-wangian, sesayut dirgayusa, panyeneng
tatebus maprayascita jangkep upakara sane lianan. Upakara inucap katur ring Ida
Sang Hyang Maha Wisesa lan para Dewata-Dewati, Bhatara-Bhatari ngelungsur
panugrahan kadirgayusan bhuana agung lan bhuana alit. Ritatkala ngaturang
pasembahan taler kadagingin antuk sarana asep, dupa sane harum, menyan
astanggi, saha karuntutin antuk pikayunan sane suci nirmala tan pata leteh.
7. Ring
rahina buda kliwon wuku dungulan punika kasungguh rahina galungan. Ring rahina
buda kliwon dungulan puniki kawastanin rahina pujawali lan payogan Sang Hyang
Dharma. Umat hindune ngelaksanayang pabaktian ring genah-genah suci inggih
punika ring sanggah pamerajan, pura kawitan, lan pura khayangan jagat sane
lianan manut ring sradha soang –soang. Seosan ring nglaksanayang pebaktian umat
hindune taler patut nglaksanayang tapa, brata, yoga, lan semadi. Tatujonnyane
wantah nglungsur utawi nunas majeng ring sang hyang dharma pabersihan lan
pasucian lahir lan batin, saha ngicalang sekancan gegodan-gegodan sane leteh
sane wenten ring pakedepan iraga sareng sami. Pabaktian taler kalaksanayang
majeng ring para leluhur, para pitara-pitari atawi dewa hyang tatujone nunas
tuntunan sane becik. Ritatkalaning galungan umat hindune patut ngaturang rasa
pangastiti pakayun lan ngaturang maha suksmaning idep angayu bagia majeng ring
ida sang hyang widhi wasa sane sampun ngawentenang jagate puniki. Manut lontar
sundari gama kasinahang ring para umate mangdena tetep nglaksanayang “den
prayatan anyekung dnjana nirmala, lamakana tan kasurupan” suksmane iraga dados
manusa tan mari kukuh ring sajeroning kayun mangda tan kagoda olih para bhuta
tiga ( keletehan-keletehan hati). Manut lontar jaya kusunu kasinahang ring
rahina galungan punika ida sang hyang widhi wasa tedun ring jagate ngicenin
waranugraha sane marupa kekuatan lan kasucian pikenohnyane wantah nyiatin
adharma lan ngukuhang dharma tur ngicalang leteh-letuh sane wenten ring kayun
para umate.
8. Ring
rahina Wrespati umanis wuku dungulan kasengguh manis galungan, ring rahina
puniki umat hindune sareng sami maboga yadnya sesa inggih punika waranugraha
saking guru sejati (Sang Hyang Widhi Wasa), saha nglaksanayang pasucian lan
pabaktian ring jro, puri, griya soang-soang. Risampune puput ngelanturang antuk
medhrama santih (silaturahmi) sareng kulawarga ngelantur ngastitiang mangda
sareng sami manemu rahayu lan rahajeng.
9. Ring
rahina Redite wage wuku kuningan kasengguh rahina ulihan, ring rahina puniki
umat hindune madue sradha ring para dewa lan roh suci leluhur mawali ka
payogannyane soang-soang. Umat hindune patut nglaksanaayang pasembahan majeng
ring ida para dewa duaning sampun ngicen waranugraha umur panjang ring iraga
sareng sami. Pamujan lan pasembahan rahinane puniki madue tatujon ngaturang
rasa bakti tur ngaturang parama suksma majeng ring para dewata-dewati.
10. Rahina
Soma kliwon wuku kuningan kasengguh rahina pamacekan agung atawi soma pamacekan
agung. Ring rahina puniki umat hindu ngelaksanayang persembahyangan majeng ring
sang buta galungan mangda sang buta mewali lan nenten ngoda umate ring jagate.
Tatujonnyane wantah nyomiahang sang buta galungan makamiwah
kawisesan-kawisesannyane. Upacara puniki kalumrah kalaksanayang ritatkala
sandikala.
11. Ring
rahina Buda pahing wuku kuningan, Ring rahina puniki kasengguh puja wali ida
bhatara wisnu. Umat hindune sapatutnyane ngelaksanayang persembahyangan ring
genah-genah sane suci, ngelungsung wara nugrahan ida marupa kesutreptian jagat
maka miwah sedaging-dagingnyane.
12. Ring
rahina Sukra wage kuningan kasengguh panampahan kuningan. Ring rahina puniki
umat hindune ngelaksanayang parikrama nyagayang dewek jagi nyanggra rahina
kuningan, antuk ngelaksanayang brata mangdena pikayunane sida lepas saking
gegodan-gegodan sane leteh.
13.
Rahina saniscara kliwon wuku kuningan
kasengguh rahina kuningan utawi sane sampun ketah kebaos tumpek kuningan.
Rahina kunigan rauh nyane punika nangken 6 sasih utawi 210 hari, inggih punika
rahina saniscara kliwon wuku kuningan utawi dasa dina risampun rahina galungan.
Ring rahina puniki umat hindune madue pangega rahina mewali tedunnyane para
dewa saha kairing olih para leluhur jagi masuci laksane tur ngupasaksinin
pasembahan umate. Ring rahina kuningan puniki umat hindune sepatutnya ngaturang
pasembahan nasi kuning sane dados lambang kemakmuran lan tresna asih antuk
anugrah Hyang Widhi ring umate sami. Ring genah-genah pamujan lan genah-genah
suci sane siosan kapasang tamyang, gegantungan, miwah sane siosan. Maka sami
punika kaanggen simbul kemakmuran lan kemenangan. Ritatkala rahina kuningan
pamujane mangdena sampun puput ring tengae tepet, kerana manut pangegan umat
hindune risampun tengai tepet para dewa lan para lelehur sampun mawali ka
parahyangannyane soang-soang.
Inggih
wantah sekadi asapunika sane prasida atur uningayang titiang indik paridabdab
nyanggra rahina galungan lan kunigan, manawi wenten sane tan manut ring arsa
titiang nunas gung rna sinampura, maka pamuntat atur titiang, titiang puputang
antuk parama santih. “Plecing kangkung mesambel sera, kirang langkung titiang
nunas pengampura”.
Om
santih, santih, santih, Om
Suksma
0 komentar:
Posting Komentar